تهدید و امنیت در فضای مجازی

در عین حال نباید فراموش کرد که گسترش ارتباطات و انقلاب تکنولوژیک، بسیاری از مسائل امنیتی را جهانی ساخته و شمال و جنوب در این زمینه دارای مسائل مشترکی هستند.
تهدید، مفهومی نسبی و ذهنی است و درک آن به مولفه های گوناگونی بستگی دارد. تهدید در مفهوم گذشته آن دارای ویژگی های مشخصی بود که می توان این گونه برشمرد:
۱- عمدتاً با منشأ خارجی تصور می شد،

۲- مبتنی بر قدرت نظامی بود،

۳- متکی بر حضور فیزیکی دشمن بود،

۴- آگاهی از تهدیدات گسترده نبود،

۵- دامنه تهدیدات محدود بود،

۶- تهدیدات به راحتی قابل تشخیص بود

و ۷- در اکثر تهدیدات، دولت ها نقش موثر را ایفا می کردند.
اما در جهان امروز و در عصر جهانی شدن، به واسطه همبسته و پیوسته بودن متن و زمینه، مفاهیم نیز دستخوش تغییر و تحول شده اند. در شرایط نوین ویژگی تهدیدات به شرح زیر است:

۱- اکثر تهدیدات دولت محور نیستند. (این قبیل مخاطرات از عوامل و بازیگران فروملی یا فراملی نشأت می گیرد.)

۲- این چالش ها، فضای جغرافیایی خاصی ندارند و تهدیدات متنوع، چندسویه و چندجهتی است و در سه سطح جهانی، منطقه و محلی قابل بررسی است.

۳- این تهدیدات را نمی توان تنها با اتکا به سیاست های دفاعی سنتی مدیریت کرد و مدیریت موثر مستلزم طیفی از رهیافت های غیرنظامی است.

مسلماً ترسیم یک گفتمان امنیتی خارج از مدار و حریم مفاهیمی چون قدرت، منافع، اهداف، مصالح، ارزش ها، تهدیدات و... دور از دسترس است.

به نظر می رسد لازم باشد در فضای مجازی این مفاهیم ابتدا مورد بازتعریف قرار گیرند و سپس به گفتمان امنیتی وابسته بدان پرداخته شود. اما در شرایطی که تمامی این مفاهیم خود بر ماهیت و شکلی دگرگون شونده و متلون اصرار می ورزند و بر مصداق های گوناگونی دلالت دارند این امر به راحتی امکان پذیر نیست.

چند سئوال در اینجا مطرح است: هدف امنیت در فضای مجازی چیست؟

تهدید امنیتی در چنین شرایطی چه می تواند باشد؟ برای مدیریت تهدیدات در فضای مجازی به چه منابعی نیاز هست؟

برای پاسخ به این سئوالات از پیش نویس «برنامه عمل» اجلاس جهانی سران درباره جامعه اطلاعاتی می توان بهره گرفت. در این مجموعه بر اهمیت زیرساخت های مطمئن و قابل اعتماد امنیت اطلاعات تاکید شده است. همچنین ایجاد فرهنگ جهانی و امنیت فضای سیبرنتیک و مبارزه با جرایم ارتکابی در چنین فضایی پیش بینی شده است:

۱- زیرساخت های مطمئن و قابل اعتماد- امنیت شبکه ها- اکنون بیش از پیش به منظور حراست از رشد تجارت الکترونیکی و به طور کلی برای استفاده از تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات موردتوجه قرار گرفته است.

۲- تمام طرف های ذی نفع در مسائل مربوط به ICT باید اقداماتی برای بهبود امنیت، جذب اعتماد استفاده کنندگان و سایر جنبه های اطمینان بخشی شبکه ها انجام دهند.

۳- ایجاد چارچوب های قانونگذاری ملی مناسب، در جهت حمایت عمومی و تامین منافع همگانی و تسهیل و توسعه ارتباطات و معاملات الکترونیکی.

۴- پیش بینی حساس سازی و آگاهی دهی عمومی در زمینه های مختلف، از جمله مسائل امنیتی مربوط به اطلاعات تحول سریع پیچیدگی ها، بی هویتی کاربران و خصوصیات فراملی زیرساخت های ارتباطی.

۵- ایجاد یک فرهنگ جهانی امنیت مجازی در درازمدت، برمبنای تفاهم مشترک کشورها در مورد مقررات گذاری و سازماندهی مناسب برای مبادله اطلاعات و همکاری های بین المللی، توافق های دقیق جهت تحکیم امنیت، تامین حمایت از حریم زندگی خصوصی افراد و خودداری از ایجاد موانع جدید بر سر راه تجارت الکترونیکی از اهمیت خاصی برخوردار است.

• جمع بندی
تحولات سریع و روزافزون فناوری اطلاعات و ظهور جامعه اطلاعاتی ضمن آنکه دستاوردهای فوق العاده مهم را برای بشر به ارمغان آورده است تهدیدات شبکه فراملی در حوزه امنیت شبکه و سیستم اطلاعاتی مشکلات پیچیده و در عین حال جدیدی را ایجاد کرده است.

از منظر امنیت ملی می توان گفت که در شرایط حاضر دولت- ملت ها با زنجیره ای از تهدیدات نامشخص در محیط های مجازی مواجهند که امنیت آنها را به چالش کشیده و ابزارهای سنتی تامین ملی نیز توان مقابله با آنها را ندارند.

اکنون مرزهای بین حوزه های داخلی و خارجی، عمومی، خصوصی، نیروهای نظامی، انتظامی و اطلاعاتی در هم ادغام شده و ماهیت و ملزومات امنیت ملی نیز به سرعت در حال تغییر هستند.
تاثیر مهم این تغییرات و پیچیدگی ها در محیط های مجازی لزوم سازگاری سیاست ها و راهبردهای ملی با وابستگی متقابل و فزاینده و ضرورت همکاری های بین المللی از سویی و انسجام همه سازمان های ذی ربط داخلی با سیاستگزاری ها و اجرای راهبردهای هماهنگ و با ساختار مناسب برای مقابله با تهدیدهای شبکه را اجتناب ناپذیر کرده است.